Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. VAIMIM TICHHETU LAR ZUALTE
A. India ram pum huapa Langsarte
1. Vaimim eichhetu rannung
a) Vaimim kung khertu pangang (Chilo partellus)
b) Vaimim kung khertu pangang senno (Sesamia inferens)
c) Vaimim lung (Shootfly)
2. Vaimim natna
a) A hnah rau (Maydis leaf blight- Cochliobolus heterostrophus)
b) A kung tawih natna (Stalk rot, Erwinia chrysanthemi pv zeae, Pythium aphanidermatum)
c) A hnah hrisello (Downy mildew, Sclerophthora rayssiae varzeae, Peronosclerospora philippinensis, P. sorghi)
d) A hnah kuang natna (Sheath blight - Rhizoctoria solani)
B. Mizoram atana vaimim eichhetu leh natna
1. Rannung
a) Vual (Whitegrub, Holotrichia consanguinea)
b) Tlumpi (Termites, Microtermes obesi)
c) A tiak sehchhumtu pangang (Cutworm- Agrostis ipsilon)
d) A hnah eitu pangang hmul (Hairy caterpillar, Amsacta albistriga)
e) A tuihnang dawttu hrik (Aphids, Rhopalosiphum maidis)
f) A ruala awm chi pangang (Armyworm, Mythimna separata)
2. Natna
a) A vui chhia (Head smut, Sphacelotheca reiliana)
b) A kung tawih (Charcoal rot, Macrophomina phaseolina)
c) A van ral (Maydis Leaf blight, Drechlera maydis, Brown Stripe downy mildew, Sclerophthora rayssiae var zeae)
3. Hnim
Fur lai leh thlasik vaimim hmunah hnim chi hrang hrang tam tak a awm a, a hmun azirin hnim pawh a in ang lo. Hnim chu hnah sin (di leh thang chi ho), hnah bial leh hnah hlaiah leh phungladinah a then theih. Hnah bial zingah pawh a zam chi a la awm leh.
4. Thlai rulhut
Cyst rulhut (Heterodera zeae)
5. Sazu leh Sava
a) Sazu chi hrang hrang leh bui
b) Choak
c) Vaki
d) Sakuh
e) Sanghal
II. RANNUNG NATNA, SAZU, SAVA THLITHLAI
Hei hian a tum ber chu vaimim hmuna a eichhetu rannung leh natna te a lo awmin a lo inthlahpung dawn em tih leh loneitu thian tha, rannungtha hote engzata tam nge awm tih te chik taka a hmun ngeia kala thlithlai hi a ni.
1. Vaimim hmun fangkuala endik
Vaimim chi tuh hnu lawk atangin a eichhetu rannung leh natna thlithlai tura fankual dan tur ruahman tur a ni. Vaimim chinna hmun chu Mizoramah chuan inkarkik tak tak a ni. Vaimim to tantirh atangin an chinna hmun hrang hrang chu a eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm dan thlithlaiin a tam thei ang ber tlawh kual tur a ni a, i thil hmuh te ziakin chhinchhiah vek ang che.
2. Loneitute nena tang tlanga vaimim hmun tlawh
A hmuna vaimim hmun i tlawh a i thil hmuh dan azirin thingtlang loneitu-vaimim ching ho chu a eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm te thlithlai turin chawhphur tur a ni. AESA ami angin loneitu te chuan ni 7-10 chhungin vaimim hmun an tlawh anga, an thil hmuh te chu ziakin an chhinchhiah vek tur a ni. Agriculture Department pawhin Doordarshan T.V Local T. V Channel leh chanchinbu hmangin loneitute chu anmahni vaimim hmun theuh a a eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm te thlithlai turin an hriattir tur a ni.
3. Agro-Eco System Analysis (AESA)
AESA chungchang chu chipchiar zawkin hmundangah tarlan a ni.
4. Vaimim eichhetu leh natna hlauhawm chin (Economic Threshold Level-ETL)
Sl.No | Rannung/natna | ETL |
---|---|---|
1 | Pangang a ruala awm chi | Vaimim kung pakhata pangang pakhata awmin |
2 | Vual | Metre khat biala vual pakhat a awm in |
3 | Thlai rulhut | Lei gram khata thlai rulhut pahnih a awmin |
4 | A hnah hrisello (Downy mildew) | Vaimim hnah 10% a hriselloh in |
5 | A hnah ro (leaf blight) | Vaimim hnah ro 10% a tlin in |
6 | A kung tawih | A kung tawih 10% a tlinin |
7 | Sazu | A kua, a luahlai hectare khata 15 a awm in. |
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 46-52
III. IPM HMAN TURTE
A. Loneitu thiam sa
1) Nipui laia thuk deuh hleka lei leh hian leia rannung tui, pangang, buhchium leh a pui a pholanga, chu chu nisain a em hlum thei a ni.
2) Vaimim chin zawhah be leh chana lam chi leh badam te chin ni se.
3) Rannung leh natna laka him deuh, vaimim chi tha chu heng te hi a ni:- Ganga 11, Paras Navjot, Kargil Gool, Pusa, Gujarat, Makka 1, DHM 103, DHM-105, Hm-129.
4) A chin hun taka chin hian rannung leh natna a tlem bik a ni.
5) A bul tawih natna ven nan a theih chuan a par/vuih hnu atangin a khat tawka tui pek ni se.
6) A chi tuh hnu atanga chhiara kar 2-na, 3-na leh 6-naah hlo thlawh tur a ni.
7) Fura vaimim chin chuan a bi inkar hlat zawng hi 75cm ni bawk se. Thlasik a vaimim chin chuan a bi inkar hlat zawng hi 18cm ni se, a tlar inkar hlat zawng hi 16cm ni thung se.
8) Fertilizer, Urea, DAP/SSP, leh MOP te hi inbuk tawk taka hman tur a ni (N:P:K=120:60:40 Per Ha)
9) Vaimim hmunah tui a tling thei tur ani lo.
B. Hmanraw dang hman
1) Natna vei mek, tha chhuak lo tur chu sahchhuma, vaua paih tur a ni.
2) Rannung manna "Pheromone thang" chu hectare khatah thang 5 kam tur a ni. (Rannung chi hrang hrang atan a nu leh a pa, rimtui hmanga in hiptawnna (pheromones) hi chi hrang hrang a awm a Entirnan-lungphur thlahtu(moth) tan a bika siam a awm a, Fruitfly tan a chi dang.)
3) Sava-hlauh khai tur a ni.
4) Vual thlahtu sephung buang a tam thei ang ber vuakhlum tur a ni.
C. Rannungtha hman/chhuah
1. Humhalh
Vaimim eichhetu rannung ei leh chhawngtu, rannungtha leh maimawm an rem loh nan humhalh tur a ni a, hemi atan hian rannung thah na hlo pawh a tlem thei ang ber kah tur a ni, eg. Trichogramma, Apanteles, Eriborus, Carabids, khuavanglamdar, maimawm, khawidang, chrysapa etc.
2. Vaimimhmuna chhuah/hman
1) Tuh hmain leia natna hrik laka ven nan Vaimim chi kg khat leh Trichoderma viride or T.harzianum 4 gm nuai pawlh tur a ni. (T. viride or T.harzianum hi chalk powder nen an pawlh thin)
2) Vaimim hmunah pangang suat nan (a tui tichhetu atan) Trichogramma chilonis @ 100,000 chu hectare khatah kartin chhuah nise (Trichocard 5 a tawk)
D. Neem cake hman
Leia thlai rulhut awm suat nan vaimim hmun hectare khata zauah, lei lehphut hnuah Neem Cake 200kg vawm darh tur a ni.
E. rannung thah na hlo leh thlai natna damdawi hman
IPM ah chuan rannung thah na hlo leh thlai natna damdawi hi a tul hun tak takah chauh (loh theih loh hunah chauh), mamawh tawk chauh fimkhur taka hman tur a ni. A tul tawpkhawkah, hmanraw dang hmanin awmzia a neih loh hunah chauh kah/hman tur a ni.
1) Vaimim tiah atanga ni 10-15 ah vaimim kung khertu pangang leh a zik tilungtu suat nan Phosphamidon @ 3ml leh tui 1 litre chawhpawlh-a kah tur a ni.
2) Vaimim tiah atanga chhiar ni 10-15 a kung khertu pangang leh a zik tilungtu suat nan Carbofuran 3G@ 15kg/ha vaimim tona lai leiah phul tur a ni.
3) A kung tawih leh a par chhia (phut) natna ven nan Mancozeb @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh-a kah tur a ni, ni 10-15 danah vawi hnih kah tur a ni.
F. Hnim suat/hlo thlawh
1) Nipui laia lei lehphut hian hnim tam tak a thih bakah thlai bul (stublies), a kung leh a hnah ro te lei nen a inchawhpawlh veka, a fai phah.
2) Hnim aia vaimim a than chak zawk nan leh hnimin a dip nasat loh nan vaimim chi tuh hma tur a ni. (Mizo vaimim ban chu tuh hma loh chuan a vanral duh an ti)
3) Hlo thlawh a awlsam nan vaimim kung leh a tlar chu a hmaa tarlan tawh angin a khat tha tawk tur a ni.
4) Vaimim chi tuh atanga kar 2-na, 3-na leh 6-naah hlo thlawh tur a ni.
5) Vaimim chi tuh hnu, a to hma siin hnim tur Atrazine @ 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh a vaimim hmun chu kah tur a ni. A hnuah a tul dan anga hlo thlawh leh tur a ni.
G. Thlai rulhut suat
1) Nipui laiin thuk deuh hlekin lei lehphut tur a ni.
2) Vaimim seng zawhah thlai dang chin tur a ni.
3) Vaimim seng hnuah a bul (stubbles), a kung ro leh a hnahro la awm chu hal fai tur.
4) Vaimim hmunah Carbofuran 3G@ 15 kg/ha theh darh tur a ni.
H. Sazu suat
1) Sazu a ngampat loh nan bial ko sam fai tur.
2) Sazu kua awm apiang chu a theih ang anga laihchhiat tur a ni.
3) A tam thei ang ber sazu thang kam tur.
4) Tur dum Zinc Phosphide 10gm leh buhfai, tela nuai mawm 500gm chawhpawlha sazu hrai tur. Tur chah tur siam tawh chu antui hawp fian khat zel lehkhain fun ila, a kua pakhatah fun khat zel thlak tur a ni. Tur dum chah hma hian ni 2 leh zan 2 chu buhfai lawng chah tur a ni. Tur dum chah hnua sazu thi bang chu Bromadiolone (0.005%) cake in hrai leh tur. A kua pakhatah tlang khat zel thlak tur. Sazu thi vaia phumbo tur a ni.
IV. VAIMIM THANLEN DAN ANG ZELA IPM HMAN TURTE
Vaimim len zawng | Rannung, Natna hrik hlawm, thlai rulhut | IPM Hmanturte | |
---|---|---|---|
1 | Vaimim chi tuh hma | Leia inphum rannung tui, pangang, buhchium etc, natna hrik hlawm, thlai rulhut |
|
2 | Vaimim tiak a no lai | A kung khertu pangang, a kung no sehchhumtu pangang, a hnah dawttu rannung te (thrips), tlumpi |
|
A zik tilungtu (Shootfly) |
|
||
3 | Vaimim than duah lai | A kung khertu pangang, a ruala awm chi, A kung tawih, A par chhia (phut) a hnah rau, A hnah hnuailam phut. |
|
4 | A par/vuih/ hun atanga a seng hun thleng. | Sava, vaki, choak etc. |
|